Rëndësia e aktivitetit

Nga Dr. Francesko Comeni
MSc Fizioterapist, Koordinator - Qendra e Rehabilitimit dhe Mjekësisë Sportive ZK

Përhapja e shpejtë dhe efekti mbi popullsinë i koronavirusit të ri COVID-19 krijoji kushte të tilla që OBSH-ja të shpallë gjendjen e pandemisë më 11 mars 2020.[1] Shumë vende të botës u detyruan të mbyllin kufijtë e tyre dhe të ndërmarrin rregulla të rrepta karantine: izolimin, distancën fizike dhe lëvizje të kufizuara të qytetarëve për nevojat parësore, si masa të rëndësishme për të parandaluar përhapjen e pakontrolluar të virusit.

Izolimi duket se ka pasur një ndikim pozitiv edhe në ndotje[2]: NASA arriti të regjistrojë ndryshime atmosferike me satelitin Aura, duke dokumentuar uljen 30% të NO2 (dioksidit të azotit) fillimisht në Kinën qëndrore. Emetimet e CO2 (dioksidi i karbonit) janë ulur me 26% në Kinë dhe me 6% në të gjithë botën.[3]’[4]

Ndërsa planeti merr frymë, për ironi, jemi të detyruar të mbrohemi nga një virus që prek kryesisht sistemin tonë të frymëmarrjes.

Pas rreth pesëdhjetë ditësh nga deklarimi i gjendjes pandemike, lindin dyshime dhe pyetje përballë një të ardhme me shumë paqartësi: mbi shëndetin, ekonominë dhe tërë komunitetin shkencor.

Megjithë përpjekjet e autoriteteve për të hedhur dritë mbi gjendjen aktuale të situatës, është ende herët të pasqyrohen me saktësi pasojat socio-ekonomike dhe ndikimi përfundimtar i tyre në shëndetin publik.[5]

Nga ana tjetër, izolimi, edhe pse një nga mjetet kryesore për të kufizuar përhapjen virale, ka provokuar reagime të ndryshme në jetën e shumë njerëzve, të cilat nuk duhet të nënvlerësohen.

I heshtur dhe pa u vënë re, së bashku me pandeminë e shkaktuar nga COVID-19, vërehet një tjetër shqetësim: Pandemia e pasivitetit fizik dhe jetës sedentare.[6] Kjo e fundit, ndoshta do të zgjasë më gjatë se COVID-19, me pasoja që do të reflektohen si në shëndetin publik edhe në  shëndetësi.

Mendohet, në fakt, që një qëndrim i zgjatur në shtëpi mund të rrisë sjelljet sedentare, siç është të kalosh shumë kohë ulur, shtrirë, madje edhe gjatë përdorimit të pajisjeve elektronike si TV, smartphoni-i, PC, tablet-i etj). Këto sjellje, nëse janë të tepruara, mund të ndikojnë në shfaqjen ose përkeqësimin e sëmundjeve të ndryshme kronike.

Vlen për t'u përmendur fakti, sipas OBSH-së, se rreth 3.2 milion vdekje në vit i atribuohen stilit të jetës jo të shëndetshme.[7]

Në Kinë, tashmë janë evidentuar raste me probleme psiko-fizike për shkak të pezullimit të punës.[8] Nuk përjashtohen nga këto pasoja as kategoritë më të rrezikuara të shoqërisë, siç janë të moshuarit dhe fëmijët, për të cilët lëvizja, aktiviteti fizik dhe ndërveprimi shoqëror luajnë një rol shumë të rëndësishëm për shëndetin në përgjithësi, por sidomos në zhvillimin psikomotor tek fëmijët.

Në fakt, ushtrimi fizik, është një komponent i rëndësishëm për të luftuar pasojat fizike dhe mendore të karantinës, veçanërisht për rastet që paraqesin më shumë se një pathologji, siç janë të moshuarit.

Është e rëndësishme të përmendet që aktiviteti fizik duhet të jetë në përputhje me udhëzimet mjekësore ndërkombëtare duke patur parasysh: metodat, shpeshtësinë, vëllimin dhe intensitetin e duhur.[9]

Dihet që individët më të rrezikuar nga infeksioni viral të cilët mund të zhvillojnë simptoma më të rënda janë të prekurit nga diabeti, mbipesha ose rastet që paraqesin patologji të lidhura ngushtë me jetën sedentare, kequshqyerjen dhe mungesën e aktivitetit fizik.

Ҫfarë është aktivitet fizik?

Aktiviteti fizik përcaktohet si "çdo lëvizje e trupit e prodhuar nga muskujt skeletorë e cila kërkon shpenzim të energjisë".[10]

Në të përfshihen aktivitete të ndryshme siç janë puna, loja në shkollë, kryerja e punëve shtëpiake, lëvizja nga një vend në tjetrin (në këmbë ose me biçikletë) dhe kryerja e aktiviteteve rekreative (kopshtari, vallëzimi, yoga, noti, vrapimi, sportet në grup etj).[11]

Pse është i rëndësishëm aktiviteti fizik, veçanërisht në kushtet e karantinës?

Ushtrimi fizik, përveçse ndihmon në uljen e gjendjeve të ankthit dhe stresit[12] të shkaktuar nga karantina, rekomandohet fuqimisht për të parandaluar shfaqjen e sëmundjeve kronike si pasojë e inaktivitetit.[13]

Trajnimi fizik konsiderohet si një nga elementet kryesore të shëndetit të mirë, pasi zvogëlon  rrezikun për të zhvilluar inflamacioni sistematik, për të shtuar në peshë dhe gjithashtu për të zhvilluar patologji që mund të kompromentojnë funksionin e sistemit imunitar.[14]

Eshtë vënë re që, edhe pse me intensitet të moderuara, aktiviteti fizik ka një efekt pozitiv tek markatoret imunitar të shumë sëmundjeve; në këto kushte stërvitja kardiorespiratore mund të luajë një rol parandalues ​​me efekte imuno-mbrojtëse tek pacientët që mund të infektohen nga SARS-CoV-2.[15]

Një faktor tjetër për të inkurajuar aktivitetin fizik është efekti i këtij të fundit në sintezën e vitaminës D (vitamina D konsiderohet integrator i vlefshëm në menaxhimin e gjendjes pro-inflamatore të shkaktuar nga COVID-19) falë shpenzimit të energjisë nëpërmjet kontraktimit të muskujve.[16]

Për më tepër, duke konsideruar faktin që edhe pas kontaktit me virusin, nuk është plotësisht e qartë nëse zhvillohet imuniteti ndaj tij, aktiviteti fizik edhe një herë mund të jetë një mjet parandalues ​​për një infeksion të dytë, duke shmangur kështu, një rreth vicioz të rrezikshëm.

Ka nga ata të cilët, duke parashikuar një pandemi të mundshme në të ardhmen, e rendisin aktivitetin fizik në linjën e parë si një nga masat e rëndësishme për të përforcuar imunitetin.[17]

Por kujdes, ushtimi fizik mund të jetë edhe i dëmshëm!

Sidoqoftë, fillimi i aktivitetit fizik duhet të jetë shumë i kontrolluar dhe progresiv për të shmangur dëmtimet ose traumat si pasojë e mbingarkesës.

Efektet e shëndetshme të stërvitjes fizike kushtëzohen nga një seri faktorësh si: mosha, lloji i stërvitjes, kohëzgjatja, intensiteti, etj., sepse nëse kryhet me intensitet të lartë dhe pa pushimin e nevojshëm, mund të shkaktojë (rënie të imunitetit dhe të rrisë ndjeshmërinë ndaj patogjeneve dhe sëmundjeve infektive.[18]

Kryerja e rregullt e aktivitetit dhe ushtrimeve fizike, në një mjedis të sigurt siç është shtëpia, është një alternativë e vlefshme për një jetesë të shëndetshme gjatë emergjencës së koronavirusit.[19]’[20]

Ekzistojnë gjithashtu edhe rastet në të cilat ushtrimi fizik mund jetë të i dëmshëm dhe duhet të kryhet nën mbikëqyrjen e personelit shëndetësor, prandaj është e nevojshme të konsultoheni paraprakisht  me mjekun ose fizioterapistin tuaj.

Cili është aktiviteti fizik më i përshtatshëm?

Ekzistojnë disa udhëzime mbi atë që njerëzit mund ose duhet të bëjnë për sa i përket mbarëvajtjes së punëve të tyre të përditshme ose aktiviteteve fizike.

Në SHBA, udhëzimet rekomandojnë që të merreni me të paktën 30 minuta aktivitet fizik të moderuar çdo ditë, dhe/ose të paktën 20 minuta aktivitet fizik intensiv me ditë të alternuara.[21]

"Shërbimi për shkencën dhe dijen i Komisionit Europian" ka vënë gjithashtu në dispozicion udhëzime ndërkombëtare për aktivitetet fizike të përshtatshme, sipas grupmoshave të ndryshme.[22]

Alternativa të tjera krahas aktivitetit fizik?

Jemi të vetëdijshëm që jo të gjithë janë të dhënë pas ushtrimeve dhe aktivitetit fizik, veçanërisht nëse kryhen ne kushte shtëpie. Sidoqoftë, sugjerohen aktivitete shtëpiake ose rikreative që në një farë mënyre mund të "zëvendësojnë" ushtrimin e mirëfilltë: aktivitete të ndryshme në mirëmbajtjen e shtëpisë, oborrit, kopshtit etj. Si në çdo rast, është e rëndësishme të theksohet se aktiviteti duhet të nisë gradualisht.[23]

Kthimi në normalitet së bashku me aktivitetin fizik.

Kthimi në normalitet nuk do të jetë i lehtë, dhe secili vend do të marrë masa e nevojshme bazuar në evolucionin lokal dhe global të fenomenit Covid-19.

Kina ka filluar të zbatojë programe specifike për fëmijët e moshës 5-17 vjeç, duke promovuar edukimin për aktivitetin fizik.[24]

Sipas udhëzimeve të OBSH-së, kryesisht rekomandohen tre lloje të aktivitetit fizik, për grupmoshën nga 5-17 vjeç[25]:

• Aktiviteti aerobik: çiklizëm, sport dhe lojëra aktive, ecje e shpejtë.

• Aktivitete per rritjen e forcës: programi duhet të përfshijë aktivitete për forcimin e muskujve të paktën 3 ditë në javë, përmes ushtrimeve kundrejt rezistencës.

•Aktivitete për të përmirësuar densitetin e kockave: nëpërmjet ushtrimeve dhe lojërave që përfshijnë hedhjen dhe vrapime të shpejta: kërcimi me litar, tenis, badminton, basketboll etj.

Në këto kushte është e nevojshme të propozohen strategji dhe programe specifike, pse jo duke përdorur edhe kanale komunikimi siç janë televizioni ose telematika, për të zvogëluar sa më shumë që të jetë e mundur si rreziqet e infektimit, ashtu dhe pasojat shëndetësore për shkak të pasivitetit fizik.