Nga Raul Caruso, Drejtor i CESPIC
9 maji është dita e Evropës, është një datë e përzgjedhur, sepse në vitin 1950 Ministri i Jashtëm Francez Robert Schuman, paraqiti planin për bashkëpunim e integrim ekonomik, i cili mbahet nga të gjithë si nxitësi i krijimit të mëvonshëm të Bashkimit të sotëm Evropian. Në kohën kur u mbajt ky fjalim, Evropa ishte një rajon i shkatërruar dhe i copëtuar nga Lufta e Dytë Botërore dhe çmenduria nazifashiste që kishte shkaktuar afërsisht 40 milion viktima. Lufta ishte shpallur e përfunduar vetëm pesë vite përpara dhe rruga e rindërtimit ishte vetëm në fillim. Një sistem i ri ndërkombëtar po merrte formë: Organizata e Kombeve të Bashkuara ishte themeluar dhe marrëveshjet e Bretton Woods shpejt do të fillonin të formonin sistemin e ri ekonomik ndërkombëtar.
Lufta e Ftohtë tashmë kishte filluar me Bllokadën e Berlinit dhe grushtin e shtetit në Çekosllovaki. Pas shkatërrimit nazifashist, rreziku për vendet perëndimore përfaqësohej nga Bashkimi Sovjetik dhe përhapja e komunizmit në vendet e tjera të Evropës. Deklarata e Schuman ishte pjesë e një konteksti në të cilin rreziqet e një konflikti të ri ishin më të pranishëm se kurrë. Ëndrra e një Evrope të bashkuar ishte në thelb ëndrra e paqes. Dhe prandaj krijimi më pas i Çekisë dhe pastaj i Bashkësive Evropiane iu përgjigj, së pari, kërkesës së domosdoshme të rindërtimit të kontinentit të shkatërruar nga konflikti botëror dhe më pas ndërtimin e një zone mirëqenieje ekonomike të përhapur, që do të shkatërronte nxitjen e konflikteve mes Vendeve evropiane, veçanërisht midis Francës dhe Gjermanisë. Shkurt, masat ekonomike të miratuara në procesin e integrimit kishin si qëllim përfundimtar qetësimin e kontinentit.
Integrimi Evropian, pra, lindi si një mision paqeje. Ky mision paqe lindi me rregulla ekonomike të bazuara në tregtinë e lirë dhe bashkëndarjen e të ardhurvave, sepse, kujtesa e gabimeve absurde të kryera në fund të Luftës së Parë Botërore në Traktatin e Versajës, ishte akoma i gjallë. Me atë rast, kompensimet që gjermanët kishin borxh, përcaktoheshin shpesh si ndër shkaqet kryesore që e kishin çuar Gjermaninë në spiralen e dhunës naziste.
Rindërtimi evropian pas Luftës së Dytë Botërore, duke përfituar nga gabimet e së kaluarës, u bazua në integrimin ekonomik midis vendeve, solidaritetin midis territoreve dhe mbështetjen për sektorët jetik të ekonomisë. Pra, vetëm deri para disa vitesh askush nuk do të përdorte një fjalë tjetër përveç "suksesit" për të përcaktuar përvojën e integrimit evropian: mirëqenia e qytetarëve ishte rritur përtej pritshmërive më të ndritshme, kompanitë evropiane në pak vite kishin mbushur boshllëkun teknologjik me ndërmarrjet amerikane, madje edhe zgjerimet pasuese kishin materializuar të njëjtat pritshmëri për vendet që dolën nga një histori e diktaturave dhe regjimeve totalitare.
Në 70 vjetorin e deklaratës së Schumanit, megjithatë, sipas disave, e ardhmja e Bashkimit Evropian duket e pasigurt në shumë aspekte. Në të vërtetë, vitet e fundit, procesi i integrimit ka pësuar disa paqartësi dhe gabime në veçanti, pas krizës së madhe ekonomike të vitit 2008 dhe krizës së borxheve të vitit 2011. Në këto pasazhe, është parë që presionet që po pësojnë qeveritë nga brenda mund të ndikojnë në mënyrë thelbësore në proceset e integrimit në vazhdim. Krizat ekonomike, në të vërtetë, kanë shkaktuar një seri pretendimesh kombëtare që kanë krijuar kontekstin ideal për strukturimin dhe forcimin e partive dhe lëvizjeve populiste dhe / ose të djathta ekstreme, të cilat - me sa duket të manipuluara - kanë punuar vitet e fundit për të dobësuar ndërtimin e Bashkimit Evropian, duke vënë në rrezik arritjet dhe mirëqenien e arritur nga miliona njerëz.
Brexit është vetëm manifestimi më i dukshëm i një trendi copëzimi, shfaqur në pothuajse të gjitha vendet, dhe, që u legalizua më pas në nivel global nga administrata amerikane e Donald Trump. Rreziqet e copëzimit më pas u rritën me pandeminë Covid-19, sepse ligjërimi publik "i zhurmshëm" për pretendimin e pamjaftueshmërisë së institucioneve evropiane fatkeqësisht mbizotëron edhe tek zërat më të moderuar dhe të kujdesshëm, që kanë nxjerrë në pah si çështjet kritike, por edhe përparimin e bërë nga Unioni në këtë periudhë historike. Sidoqoftë, ndjeshmëria është se BE-ja duhet ta rifitojë sërish atë moment politik e strategjik, që duket i humbur ose i harruar. Praktikisht, Unioni duhet të jetë përsëri, në radhë të parë, projekt paqeje. Që kjo të ndodhë, shtetet anëtare duhet ta rifitojnë aftësinë e madhe inovative institucionale që ndonjëherë duket e dobësuar.
Si evropianë, hapat përpara që duhet të bëjmë janë: (1) transferime të mëtejshme të pavarësisë në fushën fiskale, për t’i lejuar aftësi më të madhe politikës ekonomike të kontinentit; (2) të forcojë përfaqësimin demokratik të qytetarëve përmes transferimit të kompetencave të tjera tek Parlamenti; (3) përparime të mëtejshme në fushën e mbrojtjes së përbashkët, pas miratimit të Pesco-s në dhjetor 2017; (4) një përshpejtim të proceseve të zgjerimit për vendet e Ballkanit për të realizuar një herë e përgjithmonë ëndrrën e një Evrope të bashkuar edhe në rajonet e saj periferike; (5) Një politikë e jashtme e përbashkët që në fakt i jep zbatim konkret nenit 21 të Traktatit të Bashkimit Evropian, në të cilin vendet anëtare deklaruan se parimet vepruese të Unionit në skenën ndërkombëtare janë: ruajtja e paqes, mbështetja për demokracinë dhe respektimi i të drejtave të njeriut. Në këtë drejtim, në veçanti, janë shqetësuese vitet e fundit, marrëdhëniet e shteteve të veçanta anëtare me shtete jodemokratike. Hapa të mëtejshëm përpara pa ndonjë sqarim për këtë çështje, rrezikojnë të bartin paqartësi të cilat më pas mund të rezultojnë jashtëzakonisht të rrezikshme në vitet e ardhshme.
Sot, pra, ne festojmë festën e Europës jo vetëm duke kujtuar sukseset e Unionit, por gjithashtu duke shpresuar se në këtë periudhë kalimtare historike do të vendosen themelet për një rizgjim të ëndrrës së një Evrope të bashkuar që garanton paqen, të drejtat dhe solidaritetin në një hapësirë gjithnjë e më të gjerë. Dështimi i këtij modeli do të kthejë miliona njerëz dhe familje përsëri në një epokë të errët të pabarazisë, dhunës dhe mangësish. Prandaj, ne duhet të kërkojmë nga qeveritarët tanë hapa të qartë dhe vendimtarë drejt një Evrope të bashkuar, në mënyrë që jeta e brezave të ardhshëm të mos kërcënohet nga fantazmat e luftës dhe të varfërisë.
