Në kuadër të aktiviteteve të Qendrës Kërkimore në Shkenca Humane (CRISU), më 03 nëntor 2022 ora 10:30, në Bari në Aula Magna të Departamentit të Ekonomisë dhe Financës të Universitetit të Barit Aldo Moro, u organizua në prezencë si dhe online, konferenca me temë:
* Edukimi Financiar: Etika, Kultura, Rritja *
Pjesë e këtij aktiviteti, në kuadër të muajit të Edukimit Financiar, ishin Universiteti i Barit Aldo Moro dhe Universiteti Katolik “Zoja e Këshillit të Mirë” i Tiranës si dhe u mblodhën rreth një tryeze personalitete të shquara nga bota e financës dhe ajo akademike, në praninë e një numri të madh studentësh.
Tema e ditës, sa e gjerë aq edhe e rëndësishme, u dha hapësirë të lirë folësve të ndryshëm për të ndarë përvojën e tyre mbi raportet ndërmjet financave, arsimit, etikës, kulturës dhe rritjes. Emëruesi i përbashkët, siç doli nga shkëmbimet, është territori. Financat janë në fakt një mjet në shërbim të territorit. Përballë zhvillimeve të reja që po ndryshojnë pamjen e financave sot, është thelbësore të ripohojmë rëndësinë e drejtësisë sociale, të drejtësisë mjedisore dhe të dialogut me veten tonë. Është e qartë sot se marrëdhënia ndërmjet të drejtës dhe ekonomisë kërkon reflektim të thellë. E drejta përcakton të mirën. Si një laborator për dallimin e modeleve ekonomike, Universiteti ka fjalën e tij të rëndësishme. Është pikërisht bota e shkencës (Universiteti) që mund të zhvillojë një etikë të re të financave, si themelore ashtu edhe epistemike.
Në fillim të punimeve, moderatori Prof. Mauro Bisceglia u dha fjalën autoriteteve akademike, politike dhe fetare për përshëndetje institucionale. Prof. Stefano Bronzini, Rektor i Universitetit të Barit Aldo Moro, Prof. Ardian Ndreca, Rektor i Universitetit Katolik “Zoja e Këshillit të Mirë” Tiranë, SH.T. Imzot Giuseppe Satriano, Arqipeshkv i Barit dhe Znj. Albana Tole, Zëvendës Ministre e Arsimit e qeverisë shqiptare.
Në fazën e parë të përshëndetjeve, janë shfaqur aspekte të ndryshme që meritojnë vëmendje interesante. Dy Rektorët theksuan veçanërisht rolin e Universitetit si një laborator në shërbim të përcaktimit të modeleve ekonomike për territorin. Arqipeshkvi theksoi perceptimin domethënës të asaj që ndikon shoqërinë në jetën e përditshme. Verbëria e mbrojtjes së drejtësisë sociale dhe e marrëdhënies me mjedisin perceptohet me prova më të mëdha, për t'u kuptuar nga ana tjetër në terma të drejtësisë. Zëvendësministrja Albana Tole (e cila dërgoi tekstin e përshëndetjes), nënvizon sesi edukimi financiar duhet të ndërhyjë “në radhë të parë për të trajnuar aktorët financiarë që kujdesen për të mirën e territorit, por edhe për të trajnuar popullatën që të ndërgjegjësohet për avantazhet e financave. Një shërbim për të krijuar pasuri, punë dhe mirëqenie, por mbi të gjitha barazi sociale”.
Në fjalën e tij Kavalieri Augusto Dell'Erba, President i Federcasse, Federata Italiane e Bankave Kooperative të Kreditit Casse Rurali, si shoqata përfaqësuese e mbi 430 bankave, e cila mbron dhe promovon interesat e Bankave të Kreditit Kooperativë, Casse Rurali, Casse Raiffeisen, donte t'u propozonte studentëve dhe pedagogëve të tyre një çështje shumë aktuale ndër çështjet që sot prekin dhe ndikojnë tek besimi, pra marrëdhëniet ndërmjet ekonomisë dhe ligjit. Kalorësi nënvizoi se si ata që "zotërojnë" ligjin mund të vendosin edhe të mirën dhe vlerën e tij, duke treguar se si vlera e së mirës mund të ndryshojë dhe të modelohet në funksion të ligjit.
Avokatja Teresa Fiordelisi, Zëvendës Presidente e Iccrea Banca SpA, Instituti Qendror i Credito Cooperativo, kompania mëmë e Grupit Bankar Kooperativ Iccrea, me mbi 130 banka në të gjithë Italinë. Ndër të tjera, edhe Kryetare e iDEE, Shoqatës së Grave të Credito Cooperativo. Në fjalën e saj ajo theksoi disa aspekte që rrjedhin nga përvoja e saj si grua në botën e Credito Cooperativo dhe atë të financave në përgjithësi, duke nënvizuar se sa shumë stereotipa që lidhen me diversitetin gjinor nuk duhet të kenë vend në një komunitet që gëzon një kulturë të mirë financiare. Fatkeqësisht, nga studimet e kryera rezulton se diversiteti gjinor në zgjedhjet financiare shkakton sjellje si kundërshti apo prirje ndaj rrezikut, pikërisht në funksion të diversitetit gjinor. Ka lloje të ndryshme investimesh me të cilat një familje përballet pas lindjes së një fëmije, qoftë ky mashkull apo femër. Një shkollë e mirë dhe rrjedhimisht një edukim i shëndoshë financiar janë një bazë e shkëlqyer për të vendosur një ekuilibër midis hamendësimeve të pakuptimta.
Znj. Magda Bianco, Drejtuese e Departamentit të Mbrojtjes së Klientëve dhe Edukimit Financiar, të Bankës së Italisë dhe anëtare e Komitetit Promovues të Edukimit Financiar në Itali, në prezantimin e saj u fokusua në artikulimin e parë të temës së ditës: edukimi financiar, rëndësia e tij, gjendjen e gjërave dhe përkushtimin për të tashmen dhe të ardhmen. Fjala e tij evidentoi pasigurinë e madhe të qytetarit të thjeshtë përballë çështjeve financiare. Pasiguria shoqërohet me brishtësi edhe për shkak të rritjes së varfërisë dhe pabarazisë. Për momentin, faji i lihet luftës dhe inflacionit. Një skenar i tillë e angazhon botën e dijes drejt qëndrueshmërisë dhe përfshirjes më të madhe financiare të qytetarëve, të vetëdijshëm për zgjedhjet e natyrës ekonomike. Analiza e saj si në nivel kombëtar ashtu edhe ndërkombëtar ka nxjerrë në pah disa probleme, veçanërisht boshllëqet për shkak të gjinisë. Në fakt, mund të konkludohet, për shembull, se për shkak të faktorëve kulturorë dhe qëndrimeve të caktuara (qasjes ndaj rrezikut, konkurrencës dhe vetëbesimit), gratë kanë më pak aftësi financiare. Fjala e saj përfundoi me prezantimin e programeve të edukimit financiar të vitit 2017 dhe 2021, udhëhequr nga Komisioni për planifikimin dhe koordinimin e aktiviteteve të edukimit financiar. Edukimi financiar është një përgjigje ndaj një bote në ndryshim.
Znj. Brunilda Isaj, Sekretare e Përgjithshme e Shoqatës së Mikrofinancës në Shqipëri, duke marrë fjalën në mënyrë elektronike nga Shqipëria, u ndal në problemin e edukimit financiar në Shqipëri. Në një rrjet që merr në konsideratë njohuritë, sjelljet dhe qëndrimet ndaj temave përkatëse nga financa, të dhënat e paraqitura treguan se niveli i edukimit financiar të shqiptarëve është i ulët krahasuar me mesataren e individëve në botë. Njerëzit në Shqipëri zotërojnë vetëm 53% (11.2 nga 21) të totalit të njohurive, sjelljeve dhe qëndrimeve financiare, gjë që reflektohet në një nivel të ulët të përfshirjes financiare. Vetëm 54% e shqiptarëve njohin të paktën pesë produkte financiare, krahasuar me 83% të individëve në nivel global. Për më tepër, përdorimi i produkteve të pagesave është gati 2.5 herë më i ulët se niveli global. Të dhënat tregojnë një rezultat të ulët të mirëqenies financiare të individëve në Shqipëri, duke reflektuar pasigurinë e tyre për financat dhe planifikimin për të ardhmen.
Në fjalën e tij, Atë Appolinaire, Drejtor i Qendrës Kërkimore në Shkenca Humane (CRISU), theksoi marrëdhënien midis financave dhe etikës. Pas shqyrtimit të tre qasjeve ndaj këtij raporti gjatë dekadave të fundit, ai vuri në dukje se ka qenë një perspektivë reaguese deri më tani. Çështja etike në financa i është përgjigjur deri më tani problemeve që tashmë janë verifikuar, veçanërisht në krizën e viteve 2007-2008. Ai mendon se “çështja etike, edhe në botën e financave, duhet të vendoset në themel. Çdo realitet, çdo aktivitet njerëzor, për të qenë i qartë, e gjen vlerën e tij etike në vetë arsyen e ekzistencës. Prandaj pyetja që shtrohet është: pse ekzistojnë financa? Për çfarë shërben? Të bësh pyetjen se për çfarë shërben, nuk do të thotë thjesht të sjellësh një vlerë instrumentale, një efikasitet në përdorim, por të shkosh shumë përtej, në thellësi. Çfarë dobie ka të shtrosh pyetjen e realizimit të plotë të njeriut? Si është financa pjesë e mirëqenies? Sa për të qëndruar në terma modernë, sado të pasaktë qofshin!”. Përgjigja është të konsiderojmë financën nga themelet e saj, me një etikë thelbësore, dhe të konsiderojmë të njëjtat instrumente financiare me një etikë epistemike. Kjo kërkon një ekspertizë të madhe në këtë fushë. Specialistët e një etike të tillë duhet të jenë në bazë specialistë në financë dhe në të njëjtën kohë specialistë në shkencën e etikës.
Punimet përfunduan me fjalën e Avokatit Alessandro Mele, President i Bankës së Credito Cooperativo në Putignano, i cili kujtoi për këtë rast, dhjetëvjetorin e kësaj Banke në Putignano, i lindur nga ëndrra e një grupi njerëzish me vullnet të mirë dhe u bën thirrje të rinjve të qasen tek dija si tregues ndërgjegjësimi dhe lirie
